De therapiekamer zou een veilige haven moeten zijn. Een plek waar je je verhaal kwijt kunt, zonder oordeel. Maar voor veel mensen van kleur is dit nog steeds een illusie.
Racisme stopt niet bij de deur van de GGZ. Het manifesteert zich in subtiele aannames, in het niet herkennen van racisme-gerelateerde trauma’s, en in een hardnekkige blindheid van veel hulpverleners: “Ik behandel iedereen gelijk.” Klinkt nobel, maar in de praktijk vaak funest.
Kleurenblindheid is geen neutraliteit. Het is ontkenning.
Wie zegt geen kleur te zien, weigert ook het effect van racisme te erkennen. Subtiele ontkenning – “Misschien ligt het gevoel bij jouzelf?” – kan net zo ondermijnend zijn als openlijke discriminatie. Voor mensen die hun hele leven al moeten navigeren door een wereld die hen anders of minder maakt, is ook dat een vorm van geweld.
Onderzoek bevestigt dit: mensen met een migratieachtergrond stappen vaker uit therapie, voelen zich minder gehoord en krijgen vaker verkeerde diagnoses. Niet omdat zij moeilijk zijn, maar omdat het systeem hen niet begrijpt.
Tot niet zo lang geleden had je i-psy. Een organisatie waar wij begin jaren ‘10 nog nauw mee hebben samengewerkt. Met als doel, naast vooral goede zorg, het voorkomen van wachttijden door te schipperen met het vinden van budgetten. De toegekende budgetten van de zorgverzekeraars hobbelden telkens achter de feiten aan. Dé werkelijke reden van de huidige wachttijden.
De overname van i-psy door PsyQ: een gemiste kans?
De overname van i-psy door PsyQ werd gepresenteerd als een stap richting meer cultuursensitieve zorg. In de praktijk lijkt het echter vooral een fusie van systemen, zonder wezenlijke aandacht voor de unieke behoeften van diverse cliënten.
PsyQ staat bekend om zijn gestandaardiseerde behandelprotocollen en een franchise-achtige structuur. Critici noemen het “de McDonald’s van de GGZ”, waar efficiëntie boven individualiteit gaat. In deze context dreigt de specifieke expertise van i-psy op het gebied van interculturele psychiatrie verloren te gaan.
Bovendien blijven de wachttijden onverminderd lang. In Utrecht bijvoorbeeld bedraagt de aanmeldwachttijd momenteel 35 weken, in Zaandam 26 weken. Voor mensen in acute nood is dit onacceptabel.
Tijd voor echte verandering
Als we racisme in de psychotherapie serieus willen aanpakken, moeten we verder kijken dan oppervlakkige diversiteitsbeleid. Het vereist een fundamentele herziening van hoe we zorg organiseren, met echte aandacht voor de culturele context van cliënten.
Het is tijd om de menselijke maat terug te brengen in de GGZ. Niet door meer protocollen, maar door echte gesprekken, door te luisteren zonder oordeel en door ruimte te maken voor verhalen die afwijken van de norm.
Want pas als iedereen zich echt gezien en gehoord voelt, kunnen we spreken van een inclusieve en rechtvaardige geestelijke gezondheidszorg.
Voor meer informatie over wachttijden en kwaliteitskwesties bij PsyQ en i-psy, zie de recente rapportages van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd IGJ en de berichtgeving in NRC en De Volkskrant. Je kunt ook de wachttijden navragen bij PsyQ zelf!
