De vrije wil bestaat!
De afgelopen eeuwen zijn bibliotheken volgeschreven over wat een mens is. Wereld overkoepelende religies zijn bedacht. Oorlogen uitgevochten. Wetenschappelijke en filosofische discussies over opgezet en af geserveerd. De laatste twintig jaar wordt er steeds meer met een biologisch blik gekeken.
Zelf geloof ik wel in een biologische benadering. Het enige wat me dan blijft verbazen is dat, bij de meesten, het uitgangspunt toch telkens weer de verschillende filosofische modellen van vroeger blijft. Vrije wil wel of niet, bewustzijn als los van on- of onderbewustzijn, bewustzijn als sturend mechanisme, etc. Alsof Freud niet eind jaren dertig aan paranoïde wanen door buitensporig cocaïne gebruik is overleden. Of komt het omdat wetenschappers ook films kijken? Immers, elke ‘serieuze’ film kent wel zijn psychoanalytisch momentje, toch?
Volgens mij is het allemaal veel simpeler. Hoewel heel complex georganiseerd, is de mens in mijn optiek niet meer of minder dan een conglomeraat eencelligen dat gezamenlijk als één organisme opereert. Uit de celleer weten we dat onze cellen vol zitten met boodschapper eiwitten. Hiermee communiceert elke cel met een volgende. Het collectief functioneren van die cellen volgt dan het patroon van een zwerm. In de basis te simpel voor woorden, dus.
Dat collectief vormt vervolgens een autonoom opererend systeem in een omgeving. En heeft allerlei ingewikkelde gereedschappen om daar mee om te gaan. Zicht, gehoor, tast, hersenen om daar soep van te koken en acties te ondernemen.
Wanneer we van zo’n model uitgaan vallen een paar discussiepunten weg. Het onderscheid tussen lichaam en geest is bijvoorbeeld volkomen overbodig. Immers, het systeem bestaat uit, biochemisch, interacterende cellen. Niks esoterisch aan!
Maar wat ik het leukste vind in dit model is dat het onderscheid bewust en on(der)bewust overbodig is. Want wat is dan dat bewustzijn? Het kan niks. Je kunt er niet eens mee denken. Probeer maar eens het kiezen tussen sponsjes met een rode of een groene harde kant voor het Sorbo-rek in de supermarkt volledig in de voorgrond te houden. Dat gaat je niet lukken! Wanneer je mijn gedachtegang volgt is het bewustzijn niet meer dan een handig gereedschap om te weten dat ik niet jij bent.
Tot slot kunnen we het boek van Victor Lamme, De Vrije Wil bestaat niet, bij het vuilnis zetten. Dat boek gaat er van uit dat Vrije Wil gelijk aan bewustzijn moet zijn. Kort door de bocht. En aangezien het bewustzijn altijd achter de, onbewuste, denkprocessen van de hersenen aanloopt klinkt het redelijk om te zeggen dat de Vrije Wil niet bestaat. Maar aangezien de tweedeling in mijn optiek niet relevant is, staat de autonomie van het systeem gelijk aan Vrije Wil.
